Ideeën en bemoedigingen voor gewonde helpers verbonden met een heelmakende God

2011-03-17

Wetenschap en Bijbel op één lijn

Het valt me vaak op dat wetenschappers een ontdekking doen, en dat je dat dan herkent als een element uit adviezen die God ons in de Bijbel al duizenden jaren geleden gegeven heeft.
Zo ook wat betreft de diepgaande betekenis van een blij en bevestigend gezicht van een autoriteitsfiguur.

Illustratie van Ton Smits, uit: Dr A.A.A. Terruwe, Geef mij je hand - over bevestiging, sleutel van menselijk geluk, De Tijdstroom, Lochem NL, 1972, p.28.

'De navelstreng van de ziel van het kind'

Deze benaming geeft de bekende expert op het gebied van pastorale counseling, Leanne Payne, aan de glimlach van een moeder tegenover haar baby. Zij verwoordt daarmee wat verscheidene psychologen van naam hebben geobserveerd: een klein kind vormt zijn/haar identiteit naar aanleiding van de blik (het gezicht) van de ouders die hem of haar blij en met acceptatie aankijken, dan wel zijn/haar gevoelens 'spiegelen' en daarmee herkenbaar en benoembaar maken¹. De blijde blik van vader of moeder zegt het kind: "Je mag er zijn! We zijn blij met je" Daarmee leert het kind zichzelf als waardevol te zien.
En er is méér. Een kind kan zijn of haar gevoelens nog niet benoemen of onderkennen voor wat ze zijn. Als de ouders de gevoelens van het kind herkennen en via het eigen gezicht weerspiegelen leert het kind zelf ook deze gevoelens te herkennen en benoemen. Dit geeft rust: de rare dingen die het voelt zijn niet onvoorspelbaar en 'raar' maar herkenbaar en benoembaar. Het kind leert dat zijn of haar emoties zelfs een bron kunnen zijn voor wederzijdse herkenning en dus voor relatie en verbondenheid: "ik herken jouw gevoelens; ik heb zulke gevoelens ook wel eens!"
Vandaar die vergelijking met de navelstreng: zoals het kind voor de geboorte lichamelijk gevoed wordt en groeit via de navelstreng, zo groeit de ziel van het kind door de liefdevolle en herkennende blik van de ouders, in het bijzonder de moeder, in de eerste levensjaren.

Een blij gezicht

Trouwens, wie kent er niet het effect van een blij gezicht? Het fleurt heel de omgeving op. Als de persoon die zo blij kijkt ook nog een gezagsfiguur is, is het effect soms nog groter. Komt het door het gezag? Komt het doordat we het niet verwachten van gezagsfiguren? Hoe dan ook: die leraar die je met een tevreden glimlach aankijkt, die manager die je met een blij gezicht begroet in de gang - het doet ons goed.

De zegen van Gods lichtend aangezicht

Wegens het bovenstaande vind ik het heel opvallend hoe de Bijbel in het Oude Testament de priesters leerde de mensen te zegenen:

"JaHUaH (de AANWEZIGE) doe Zijn aangezicht over u lichten"

Nou zult u wellicht zeggen, net als ik de eerste honderd keer dat ik dit hoorde of las: "dat is nogal archaïsche taal: aangezicht,... lichten...? Wat bedoelt de Bijbel hier precies?" Wel, "licht" doet me denken aan: "lichtvoetig", "toen kregen we licht op de zaak", "ineens ging het licht aan", "dingen van de zonnige kant bekijken". Met andere woorden: "licht" heeft te maken met vrolijkheid, met inzicht krijgen of zicht krijgen op iets,... Het is eigenlijk het uiterst tegenovergestelde van "op zijn gezicht was een donderwolk te zien", of "zij keek zo donker". "Licht" is dus ook blijdschap en tevredenheid. Maar is dat niet precies hetzelfde als waar we het eerder over hadden: het blijde gezicht van ouders tegenover hun kind, of van een leraar die tevreden is over een leerling, of een manager die blij is met z'n medewerk(st)er?

Wat God de priesters onderwees, was dus: Gods blijde gezicht als het ware 'meedelen' of 'doorgeven' aan het volk Israël.
God wist dat dát nou precies was wat het volk nodig had; wat wij mensen nodig hebben om gelukkig te kunnen leven. Te weten: "God, onze hemelse Vader, kijkt naar ons en Hij is blij met ons!" Zorgvuldigheid gebiedt me erbij te zeggen: Wellicht is Hij niet blij met alles wat we doen hier (soms maken we er een zooitje van), maar wél blij met óns - als de mensen die we (onder alle buitenkant van stoerheid en ingebeelde grootsheid) zijn!

Ja, ook als wij het verprutst hebben, zelfs als we ons als Gods vijanden gedragen hebben en Hem de rug toegekeerd hebben, net zoals de verloren zoon uit de bekende gelijkenis zijn vader achtergelaten had, dan nog staat God met vriendelijke ogen ons op te wachten. En als wij, net als die zoon die 't allemaal verknald had, denken dat onze hemelse Vader boos zal zijn, staat Hij daar met Zijn genade voor ons klaar.

Meer over Gods lichtend aangezicht

Het bovenstaande maakte me nieuwsgierig: als de Bijbel zulke mooie dingen laat zien, wat zegt God dan nog meer over het begrip van een vrolijk kijkend gezicht? Ik zocht in m'n OnLine Bijbel, en kwam nog enkele juweeltjes tegen, of zeg maar rustig: diamanten, tussen de meer dan 600 keer (!) dat het woord 'aangezicht' in de Bijbel voorkomt.

"Gij maakt mij het pad des levens bekend; overvloed van vreugde is bij Uw aangezicht, liefelijkheid is in Uw rechterhand, voor eeuwig."

Deze tekst wordt geciteerd door Petrus in zijn belangrijke toespraak in Handelingen 2:28³:

"Gij hebt mij wegen ten leven doen kennen; Gij zult mij vervullen met verheuging voor Uw aangezicht."

Verder lezen we in de Psalmen o.a.:

"... want Gij maakt hem rijk gezegend voor immer. Gij overstelpt hem met blijdschap voor Uw aangezicht."

"Zij schouwen naar Hem en stralen van vreugde, en hun aangezicht zal niet schaamrood worden."

En in Spreuken:

"Het licht op het gelaat van de koning is het leven, en zijn welgevallen is als een wolk van de late regen."

"Vriendelijk stralende ogen verheugen het hart."

En van Jezus staat er metaforisch geschreven (over de begintijd, voor Hij naar deze aarde kwam):

"Want toen Ik nog als zoon bij Mijn Vader was, teder en een enig kind voor het aangezicht van Mijn Moeder, – toen was ik een troetelkind bij Hem, ik was een en al verrukking dag aan dag, te allen tijde mij verheugend voor Zijn aangezicht,..."

Deze tekstgedeelten spreken van de enorme levensvreugde die het brengt als we ons leren verheugen in Gods blijde blik naar ons. Het geeft ons energie. Het verdrijft oude valse (vergiftigende) schaamte die anderen wellicht op ons gelegd hadden door hoe ze ons behandeld hadden. God, de Allerhoogste, is het oneens met ieder die me neerbuigend bekijkt, met ieder die me misbruikt, met ieder die me niet ziet als waardevol! Heb je Zijn gezicht niet gezien? Heel Zijn gezicht zegt dat ik – en ook jij – dat we er mogen zijn! Dat we – door Jezus' verzoeningswerk – voor Hem oké zijn!

Honger naar Gods lichtend aangezicht

Toen ik me meer ging realiseren hoezeer ik zo'n blij gezicht 'boven me' nodig had, hoe goed 't me deed, kreeg ik ook steeds meer honger ernaar. En dat is nog steeds zo. 't Doet me denken aan wat de Psalmist zegt:

"Van Uwentwege zegt mijn hart: ‘Zoekt Mijn aangezicht.’ Ik zoek Uw aangezicht, JaHUaH (AANWEZIGE)"

En elders beschrijft David in een situatie waarin hij naar de mens gesproken het niet gemakkelijk had, wat hij het meest nodig heeft:

"... Velen zeggen: Wie zal ons het goede doen zien? Verhef over ons het licht Uws aanschijns, o JaHUaH (AANWEZIGE)!"

Om dan - op basis van Gods antwoord - te vervolgen:

"Gij hebt meer vreugde in mijn hart gegeven dan toen hun koren en most overvloedig waren."

We kunnen ons verenigen met Jezus en met de Psalmist. God wil zich laten vinden door ons. Hij gunt ook ons een blik op Zijn glimlach.

Het gevolg ervan is dat we innerlijk vrede vinden, zoals de dichter van het laatste citaat vervolgt:

"In vrede kan ik mij te ruste begeven en aanstonds inslapen, want Gij alleen, o JaHUaH (AANWEZIGE), doet mij veilig wonen."

Het contrast tussen de uiterlijke vreugde van vrienden, drank en overvloedig eten enerzijds en de diepe vreugde, vrede en bescherming die God met Zijn blijde blik hem gaf anderzijds, komt hier wel heel duidelijk uit naar voren!

De vreugde-zegen van een blij gezicht is wederzijds!

Een moeder die haar kind met een blij gezicht begroet, zal vaker ook een blij gezicht terugkrijgen, dan een moeder die haar kind altijd knorrig en ontevreden begroet. Maar het werkt ook omgekeerd. De moeder- (of: vader-)kind relatie is vanaf het eerste begin tweezijdig! Een kind dat blij naar zijn of haar moeder of vader opkijkt, zal ook vaker een blij gezicht 'terugkrijgen'.
Misschien is dat wat erg menselijk gedacht, maar 't komt op mij over als dat dit ook een beetje geldt tussen ons en God. Daarbij: verdient Hij niet ons blijde gezicht, gezien wat Hij allemaal voor ons heeft gedaan? Ik denk dat 't daarom nog niet zo gek is, wat de Psalmist ook regelmatig zegt:

"dient JaHUaH (de AANWEZIGE) met vreugde, komt voor Zijn aangezicht met gejubel."

"Laat ons met lofzang voor Zijn aangezicht komen, ter ere van Hem juichen bij snarenspel."

Ergens anders wordt de relatie wel heel duidelijk, als de Psalmist zegt:

"Welzalig het volk dat de jubelroep kent, zij wandelen, JaHUaH (AANWEZIGE), in het licht van Uw aanschijn;"

Het valt me op dat in het Grieks het woord voor 'zegenen' (eulogeo) hetzelfde is als het woord voor 'lofprijzing'. God zegent (eulogeo) ons met Zijn blijde gezicht zoals een emotioneel gezonde moeder haar (pasgeboren of al wat oudere) kind, wij loven (eulogeo) God met ons blijde gezicht zoals dat kind zijn of haar moeder vreugde geeft door een tevreden lachje terug te geven.

Het pastoraat

De betekenis hiervan voor het pastoraat is heel groot.
Hoevelen zijn er niet, die zich - vanuit hun eigen jeugdervaringen of door een eenzijdige theologie - God alleen met een afgewend of zelfs boos gezicht kunnen voorstellen? Hoe anders is dan het beeld dat Gods Woord ons schetst, zoals hierboven weergegeven.
Natuurlijk is er Gods kwaadheid over de zonde⁴. Maar door Christus mogen we weten dat Hij die kwaadheid op het kruis ondergaan en er zó mee afgerekend heeft. Wat God ons ook door Zijn Woord leert, is dat we, als pastoraal werkers, mensen mogen zegenen met Gods blijde blik - Zijn ogen, Zijn gezicht - vol van herkenning én vol van liefde, blijdschap en genadevolle acceptatie.
En we mogen hen aanmoedigen, zich Gods gezicht zó voor te stellen, en ook zelf met blijdschap naar God op te zien⁵. Dit zal voedsel zijn voor hun ziel, zoals de navelstreng de ongeboren baby van voedsel voorziet.

Voetnoten:

1	Zie bijvoorbeeld: Frances Thomson-Salo, Campbell Paul, Ann Morgan, Sarah Jones, Brigid Jordan, Michele Meehan, Sue Morse and Andrew Walker, 'Free to be playful': therapeutic work with infants, Infant Observation Journal: The International Journal of Infant Observation and its Applications, Vol 3, 1999, p.47-62. De auteurs van dit artikel schrijven hierin o.m.: We want here to say something about the power of gaze and of play to have a therapeutic effect on the infant. Mothers describe how, after delivery, their baby fastens on to them with their eyes from the moment of being handed to them, trying to take in with sight someone who was already known long ago in a different way. This cross-modal perception contributes enormously to the emerging sense of self. Genevieve Haag and her colleagues (1994) describe observers watching premature babies and after the observation the readings showed the oxygen saturation was significantly improved, as the infant feels held in the observer's gaze. Observation is also used by Margaret Cohen (1995) with premature babies, and the nurses tell her, 'The babies like you coming.' Infants are aware of the special quality of the clinician’s gaze, with its thoughtfulness and playfulness. Looking in order to understand the infant’s experience is felt differently from simply looking at the infant. 'Looking thoughtfully at' an infant, whether as part of an infant observation or as part of clinical work, will most often be enough for the infant to feel they have received something of value, to introject as a good object. When the infant knows someone has come to look at them, trying to understand them, gaze becomes tremendously important in the development of self and other. Current research (Schore, 1994, 1996) bears out the infant’s need to be in contact with a thinking mind for optimal development. Deborah A. Lott, Brain Development, Attachment and Impact on Psychic Vulnerability, Psychiatric Times Vol. XV, Issue 5, May 1998. De auteur verwijst naar Allan N. Schore (A.N. Schore, 'Early organization of the nonlinear right brain and development of a predisposition to psychiatric disorders', Development and Psychopathology, 9, 1997, p.595-631) als volgt: Schore conceptualiseert psychobiologische afstemming als "directe rechter hersenhelft naar rechter hersenhelft communicatie" waarin de rechter hersenhelft van de moeder, "betrokken in het onbewust uitdrukken en verwerken van emotionele informatie" dient als een mal of model voor de zich ontwikkelende neurale bedrading van het kind. ... ... heel veel studies betreffende de uitkomsten van psychotherapie hebben laten zien dat als confidenten zich later te binnen brengen wat hen het meest geholpen heeft, ze vaak niet denken aan specifieke interpretaties of inzichten. Wat ze zich herinneren is de kwaliteit van de relatie, hoe het voelde om in de kamer met de therapeut(e) te zijn of een wederzijdse blik uit te wisselen - ervaringen die doen denken aan vroege emotionele afstemming.
2	2008-08-14 Wat betreft het gebruik van de Naam van God in dit artikel het volgende: De originele Hebreeuwse Naam van God zo die in de geciteerde Bijbelgedeelten voorkomt, is: יהוה = JHWH of beter: IAUA of JaHUaH (spreek uit: Já-hoe-áh). De latere Joodse schriftgeleerden vonden deze Godsnaam heilig en waren bang dat iemand per ongeluk het gebod zou overtreden en Gods Naam ijdel zou gebruiken. Daarom voerden ze de regel in, deze Godsnaam maar helemaal niet meer te gebruiken, en overal waar יהוה stond, ‘Adonai’ = ‘Heer/Meester’ te lezen (of te spreken over ‘De Naam’). De vertalers van een aantal Bijbelvertalingen namen dit gebruik over. In onze tijd heeft het woord ‘Heer’ echter zijn betekenis van iemand tegen wie je met enorm veel respect opziet, totaal verloren. Elke mannelijke persoon wordt aangeschreven als ‘de Heer ...’. Daarom zocht ik om een beter alternatief. God Zelf vroeg Hem bij Zijn heerlijke Naam יהוה te noemen – een Naam Die, als je Hem wilt vertalen, het beste vertaald kan worden met ‘De Aanwezige’, of: ‘Hij Die erbij is’, waarbij het ‘is’, naast het heden, ook verleden: ‘was’, en toekomst: ‘zal zijn’, insluit. Om te benadrukken dat we het over de hoogste God hebben, en niet over een willekeurige persoon, heb ik de Naam hier met 4 hoofdletters, vet gespeld: JaHUaH met de vertaling: AANWEZIGE er tussen haakjes achter, zoals de Staten Vertaling ook HEERE met hoofdletters spelde. Voor meer achtergronden over de Naam יהוה zie: HáJáH - Een van de zeven hoofdwoorden, op de site van de Hebreeuwse Volksschool. Daar wordt voorgesteld als vertaling: ‘De altijd en alom Aanwezige’ (om het feit dat de Hebreeuwse Godsnaam יהוה de verleden tijd en toekomst insluit). Ik vind dat dit ook in de AANWEZIGE (Hij, Die altijd Aanwezig was, is en zal zijn) voldoende het geval is en kies daarom voor transliteratie of deze vertaling (één woord voor één woord in plaats van een langere omschrijving). Bij de samenstelling van de NBV is dit alternatief ook door veel Bijbelgetrouwe theologen voorgesteld. In een Studiebijbel editie van de NBV heeft men de gebruikelijke transliteratie ‘JHWH’ laten staan. Dr Mart Jan Paul, tegenwoordig docent aan de Christelijke Hogeschool Ede en de Evangelische Theologische Faculteit en voorstander van de vertaling ‘Here’ of ‘Heere’ om aan te sluiten bij de gevestigde traditie, geeft ook aan dat je inhoudelijk יהוה het beste zou kunnen vertalen met ‘de Aanwezige’ of ‘de Nabije’ (bron: Reformatorisch Dagblad). Zie ook: André H. Roosma, ‘De heilige Naam van de God Die er was, Die er is, en Die er zijn zal’ , web-artikel op www.Hallelu-JaH.nl, juli 2009. Wat betreft het Hebreeuwse woord ‘lichten’ (יָאֵר - já’ér) zegt Friedrich Wilhelm Gesenius in zijn uitgebreide Hebrew and Chaldee Lexicon (1846) betreffende de hier gebruikte Hiphil vorm: ‘verlichten, licht maken, ... verblijden, vrolijk/opgewekt maken’; en over de uitdrukking ‘zijn aangezicht doen lichten’: ‘gunstig gezind zijn’.
3	Jim Wilder zegt hierbij letterlijk: „Gods aangezicht vult ons met vreugde precies zoals het gezicht van de verrukte ouder de baby met vreugde vult.” (Bron: Jim Wilder Met vreugde man zijn, p.46). (Voor alle duidelijkheid voeg ik toe dat die laatste relatie uiteindelijk een afgeleide of ‘afbeelding’ is van de eerste... Als ze goed functioneert, kan zij wel een mooie illustratie van de eerste zijn.)
4	Zie m’n artikelen Het kruis van Christus – enkele pastoraal belangrijke observaties, en Vergelding en vergeving.
5	Zie hierover ook de materialen van John Piper, hieronder.

Om te beluisteren

Kerry Alexander, YAHUWAH (Yahuah) bless you and keep you!, met beelden en Bijbel-verzen door MessengeroftheName; video op You Tube; muziek van de CD My Jubilation!.

Voor verdere studie

Nuttige tekstverwijzingen bij dit onderwerp (behalve de reeds genoemde): 2 Cor.3:18; Ps.22:10,25-27; Spr.15:13; Jes.9:3; Jes.23:18; 37:14; Jes.54:8; 2 Cor.4:6; Jes.59:2; Jes.64:7; Dan.9:17; Hand.3:19.

Anna A.A. Terruwe, Geef mij je hand - over bevestiging, sleutel van menselijk geluk, De Tijdstroom, Lochem NL, 1972.

Anna A.A. Terruwe, Geloven zonder angst en vrees, Romen, Roermond NL, 1971.

2008-05-13

Marco Derks, ‘De zegen als het gezicht van God – (I): de naam van de zegen / de zegen van de Naam’, De Reformatie, 16 juni 2007, p.629-631; ‘(II): de talige daadwerkelijkheid van de zegen’, De Reformatie, 23 juni 2007, p.646-648; ‘(III): wie, wat, hoe, waar en wanneer?’, De Reformatie, 30 juni 2007, p.663-665.

Allan N. Schore, Affect Dysregulation & Disorders of the Self, W.W. Norton & Company, New York / London, 2003; ISBN 0 393 704008 4 / 0 393 70406 8 / 0 393 704076. Een fotokopie van hoofdstuk 2 - 4 is on-line ( een document in PDF-formaat dat met Adobe Reader™ gelezen kan worden).
Allan N. Schore, Effects of a Secure Attachment Relationship on Right Brain Development, Affect Regulation, and Infant Mental Health (), Infant Mental Health Jl., Vol. 22 (1-2), p. 7-66, 2001 (zie ook de introductie op p.1-6 ).

John Piper, Jezus zien en ervaren – en intens van Hem genieten, Gideon, Hoornaar, 2003; ISBN: 90 6067 976 8 (vertaling, door An Molenaar, van: Seeing and Savouring Jesus Christ, Crossway / Good News Publ., Wheaton, 2001).

John Piper, Vechten voor vreugde, Het Zoeklicht, Doorn, 2006; ISBN 978 90 64510 91 5 (vertaling, door D. van der Schaaf, van: When I Don't Desire God, Crossway Books, Wheaton Ill, 2004; ISBN 1-58134-652-2).

John Piper, Verlangen naar God, De Banier, Utrecht, 2005; ISBN: 90 336 0458 2 (zie ook het artikel 'Geschapen om van God te genieten' in CV-Koers, januari 2006; en een boekrecensie erover in CV-Koers, nov. 2005.) (vertaling van: Desiring God, Multnomah, 2003, ISBN: 1590521196; zie ook: The website on Desiring God).

André H. Roosma, ‘De Aäronitische zegen (2): Gods verheven aangezicht;’, web-artikel hier op deze site www.12accede.nl, december 2003.

André H. Roosma, ‘De heilige Naam van de God Die er was, Die er is, en Die er zijn zal’ , web-artikel op www.Hallelu-JaH.nl/, juli 2009.

E. James Wilder, James G. Friesen, Anne M. Bierling, Rick Koepcke, Maribeth Poole, Leven naar Gods plan, De Hoop (m.m.v. Oogst Publicaties), Dordrecht, 2004; ISBN 90 73743 19 2 (vertaling van: The Life Model – Living from the Heart Jesus Gave You – The Essentials of Christian Living, en: Bringing the Life Model to Life – The LIFE Model Study Guide for Individuals and Small Groups, Shepherd’s House, Pasadena, CA, USA, 1999 resp. 2000).

E. James Wilder, The Stages of a Man’s Life – A Guide for Men and Women, Quiet Water Publ., Bolivar, Missouri, USA, 2003; ISBN 1 931475 18 0.

E. James Wilder, Met vreugde man zijn – groeien naar volwassenheid, Archippus, Enschede, 2007; ISBN 978 90 79011 01 8 (vertaling van: (The Complete Guide to) Living with Men – Keep Growing and Stay Lovable, Shepherd's House Publishing, Pasadena CA, USA, 1993/2004; ISBN 0 9674357 5 7).

E. James Wilder, Joy Bonds, videotaped seminar, Shepherd’s House / Care1, bestelbaar via Care Packaging.

E. James Wilder, Joy Bonds [1. Developing ‘Joy Strength’ and the Capacity to Persevere, 2. From Dread to Joy: Dealing with Borderline Problems, 3. Finishing Well: Returning to Joy, Personally and Corporately], videotaped seminar (4 VHS tapes), ICBC international (click on ‘Resource Center’).

Téo van der Weele: ‘Een oog voor eenzame kinderen’, Opwekking Magazine, Nummer 300, April 1988, p.25.

Ken Gire, ‘He Looks at Me with Delight’ – an intimate look at the ongoing love relationship between Jesus and you, His bride, USA Navigators’ Discipleship Journal, Issue 102, Nov/Dec 1997.

home

of  terug naar de artikelen index

of  naar deel 2 van dit artikel

Meer informatie of suggesties

Voor meer informatie, of uw reactie op het bovenstaande, kunt u contact met me opnemen via e-mail: andre.roosma@12accede.nl.

© André H. Roosma , Accede!, Zoetermeer/Soest, 2003-05-18 / 2020-03-29; alle rechten voorbehouden.